Kościół św. Jana Chrzciciela

Kościół św. Jana Chrzciciela w Malborku to jedna z najważniejszych i najstarszych świątyń miasta, która od wieków stanowi nie tylko ośrodek życia religijnego, ale także niezwykły zabytek architektury gotyckiej. Położony na Starym Mieście, tuż obok słynnego zamku krzyżackiego, przyciąga uwagę zarówno pielgrzymów, jak i miłośników historii oraz architektury. Jego burzliwe dzieje, bogate wnętrze i wyjątkowa atmosfera sprawiają, że jest to miejsce, które warto odwiedzić podczas pobytu w Malborku.

Historia kościoła św. Jana Chrzciciela

Początki kościoła sięgają XIII wieku, gdy Krzyżacy po opanowaniu tych ziem rozpoczęli budowę pierwszej świątyni poza murami zamku. Pierwszy kościół powstał w końcu XIII wieku i już w 1276 roku w dokumentach wymieniany był malborski proboszcz Gerhard. Niestety, świątynia została zniszczona podczas wojny trzynastoletniej w latach 1457-1460. Odbudowę na starych fundamentach rozpoczęto w 1467 roku, a prace trwały aż do 1523 roku. Efektem była ceglana, halowa, trójnawowa budowla bez wyodrębnionego prezbiterium, o sklepieniu kryształowym, które w 1534 roku zastąpiono sklepieniem sieciowym.

Kościół wielokrotnie padał ofiarą pożarów i wojen. W czasie potopu szwedzkiego spłonęły trzy zachodnie przęsła, a po pożarze w 1668 roku bryłę skrócono o jedno przęsło. W XIX wieku dobudowano niewielkie kamieniczki służące parafii. W czasie II wojny światowej świątynia ponownie uległa zniszczeniu – zawaliła się wieża, dachy i okna zostały zburzone, a sklepienie poważnie uszkodzone. Odbudowę rozpoczęto tuż po wojnie, a już w maju 1945 roku odprawiono pierwsze nabożeństwo w języku polskim.

Architektura i wnętrze świątyni

Obecny kościół św. Jana Chrzciciela to imponująca budowla ceglana, halowa, trójnawowa, sześcioprzęsłowa, bez wyodrębnionego prezbiterium. Każda z naw nakryta jest osobnym dachem siodłowym, a nad nimi wznoszą się wieżyczki, które wraz ze szczytami tworzą charakterystyczną gotycką attykę. Wieża kościoła, usytuowana od strony południowej, posiada kwadratową podbudowę z ozdobnymi blendami i wysokim portalem, a nad częścią murowaną zbudowano drewnianą konstrukcję do zawieszania dzwonów, zwieńczoną ostrosłupowym dachem i iglicą.

We wnętrzu zachowały się liczne zabytki i dzieła sztuki sakralnej. Na szczególną uwagę zasługują dwie czternastowieczne chrzcielnice – gotlandzka z wapienia i granitowa – oraz cztery późnogotyckie ołtarze z około 1500 roku. Jednym z najcenniejszych zabytków jest rzeźbiony w drewnie krucyfiks z połowy XV wieku, a także rzeźbione stalle z końca XV wieku. Wśród innych dzieł wymienić należy płaskorzeźby „Zwiastowanie” i „Koronacja NMP” z około 1515 roku, barokowy ołtarz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z około 1640 roku oraz rokokowy ołtarz św. Stanisława Kostki.

Wnętrze świątyni zachwyca również sklepieniami – kryształowe zachowały się w trzech przęsłach bocznych naw. Wśród wyposażenia można znaleźć także późnogotycką rzeźbę Assuntty (Madonny z Dzieciątkiem na księżycu), renesansowe epitafium kamienne Piotra Konopackiego z 1580 roku oraz kamienną figurę Chrystusa modlącego się w Ogrodzie Oliwnym z około 1330-1340 roku (obecnie w ekspozycji Muzeum Zamkowego).

Znaczenie religijne i kulturowe

Kościół św. Jana Chrzciciela od wieków pełni rolę głównego ośrodka życia religijnego w Malborku. Był miejscem ważnych wydarzeń historycznych, takich jak przejęcie świątyni przez luteran podczas wojen szwedzkich czy działalność jezuitów, którzy przy farze założyli szkołę. Po II wojnie światowej kościół został przekazany Zgromadzeniu Księży Orionistów, którzy do dziś opiekują się świątynią i aktywnie uczestniczą w życiu parafii, organizując liczne wydarzenia religijne i kulturalne.

Zwiedzanie i informacje praktyczne

W sezonie letnim, czyli w lipcu i sierpniu, kościół św. Jana Chrzciciela można zwiedzać codziennie od godziny 10:00 do 17:00. W niedziele zwiedzanie możliwe jest po mszach świętych, które odprawiane są o godz. 8:00, 10:00, 12:00 (z udziałem dzieci) i 18:00. Poza sezonem letnim świątynia jest otwarta dla zwiedzających codziennie od 10:00 do 14:00, w niedziele na tych samych zasadach. Wstęp do kościoła jest bezpłatny, natomiast wypożyczenie audioprzewodnika kosztuje 15 złotych (opłata w formie ofiary na odnowienie świątyni). Audioprzewodniki dostępne są w sklepiku parafialnym obok wejścia do kościoła. Do Malborka można łatwo dojechać zarówno samochodem, jak i pociągiem – świątynia znajduje się na Starym Mieście, w pobliżu głównych atrakcji turystycznych miasta.

Wydarzenia i życie parafialne

W kościele regularnie odbywają się msze święte, nabożeństwa oraz liczne wydarzenia kulturalne, takie jak koncerty czy spotkania pielgrzymkowe. Parafia organizuje także pielgrzymki krajowe i zagraniczne, a w sąsiedztwie świątyni znajduje się nowa plebania, wybudowana dzięki zaangażowaniu księży orionistów i lokalnej społeczności. Kościół św. Jana Chrzciciela to miejsce otwarte nie tylko dla wiernych, ale także dla wszystkich zainteresowanych historią i sztuką sakralną.

Podsumowanie

Kościół św. Jana Chrzciciela w Malborku to prawdziwa perła gotyckiej architektury, której burzliwa historia i bogate wnętrze zachwycają zarówno miłośników zabytków, jak i osoby poszukujące duchowych przeżyć. Położony w sercu Starego Miasta, stanowi nieodłączny element krajobrazu Malborka i świadectwo wielowiekowej tradycji chrześcijańskiej na tych ziemiach. Zwiedzanie tej świątyni pozwala nie tylko podziwiać kunszt dawnych budowniczych i artystów, ale także poczuć wyjątkowy klimat miejsca, które przez stulecia było świadkiem najważniejszych wydarzeń w dziejach miasta.